Choroba niedokrwienna serca

Choroba niedokrwienna serca

Obraz kliniczny i przyczyny

Choroba niedokrwienna serca jest manifestacją zmian miażdżycowych w zakresie krążenia wieńcowego. Blaszki miażdżycowe powodują zwężenia naczyń wieńcowych a w konsekwencji niedokrwienia mięśnia sercowego.

Ryzyko wystąpienia zarówno ostrego jak i przewlekłego zespołu niedokrwiennego zależy od obecności, nasilenia i współistnienia wielu czynników. Komisja Profilaktyki Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego dzieli je na 3 grypy:

Grupa pierwsza – czynniki nie poddające się modyfikacji – to wiek (powyżej 45 lat u mężczyzn i 55 u kobiet), przedwczesna menopauza u kobiet, wczesne występowanie w rodzinie choroby niedokrwiennej serca lub chorób innych tętnic na tle miażdżycy oraz istniejąca u pacjenta choroba niedokrwienna serca lub choroby innych tętnic na tle miażdżycy.

Grupa druga -cechy biochemiczne i fizjologiczne poddające się modyfikacji – to podwyższone stężenie cholesterolu LDL i trójglicerydów, niskie stężenie cholesterolu HDL, podwyższone ciśnienie tętnicze, otyłość, hiperglikemia, cukrzyca, czynniki trombogenne i zwiększone stężenie homocysteiny. Można je modyfikować zarówno przez znanę stylu życia, jak i poprzez leczenie farmakologiczne.

Grupa trzecia to czynniki związane ze stylem życia, poddające się modyfikacji, takie jak sposób odżywiania (wysokokaloryczna dieta obfitująca w tłuszcze nasycone i cholesterol), palenie tytoniu, nadmierne spożywanie alkoholu oraz mała aktywność fizyczna.

Profilaktyka choroby niedokrwiennej serca polega na eliminowaniu czynników ryzyka.

Leczenie farmakologiczne i interwencje chirurgiczne można podzielić na inwazyjne i nieinwazyjne, w praktyce klinicznej stanowią one zazwyczaj wzajemne uzupełnienie. Podstawowym celem leczenia jest poprawa rokowania i zmniejszenie ryzyka wystąpienia powikłań do których należą: nagły zgon sercowy, ostry zawał serca oraz niewydolność serca. Następnie leczenie zorientowane jest na poprawę jakości życia dzięki zapobieganiu bólom dławicowym i ich doraźnemu leczeniu oraz zwiększaniu tolerancji wysiłku.

Podstawę leczenia farmakologicznego każdej choroby niedokrwiennej serca stanowi podawanie leków przeciwagregacyjnych i przeciwlipemicznych a także leków zmniejszających zapotrzebowanie serca na tlen i zwiększających podaż tlenu do mięśnia sercowego.

U pacjentów ze stabilną chorobą wieńcową, nie wykazujących poprawy po leczeniu zachowawczym, rozważa się możliwość leczenia zabiegowego. W tym celu wykonuje się koronografię (polega na uwidocznieniu tętnic wieńcowych przez podanie do nich specjalnym cewnikiem środka kontrastującego. Pozwala to na ocenę zaawansowania zmian w tętnicach wieńcowych.

Interwencje chirurgiczne to przezskórne interwencje wieńcowe polegające na poszerzeniu naczyń wieńcowych, w których doszło do zwężenia w wyniku miażdżycy przy użyciu cewnika z balonem i wstawieniu stentu wieńcowego,  operacje na bijącym sercu i metody laserowe.

Reakcja na chorobę

Pacjent po rozpoznaniu choroby niedokrwiennej serca staje wobec zupełnie nowych czynników stresogennych. Sam fakt zawału wywołuje bardzo silne poczucie zagrożenia, pogłębione jeszcze niezrozumieniem sytuacji. Po przewiezieniu do szpitala poczucie to może się nadal utrzymywać. Pacjent jest unieruchomiony, podłączony do nieznanej mu aparatury i całkowicie uzależniony od personelu medycznego. Należy przy tym pamiętać, że zawał mięśnia sercowego jest często pierwszym sygnałem choroby, więc wszystkie te doświadczenia są udziałem kogoś, kto jeszcze kilka dni wcześniej czuł się zupełnie zdrowy. Również po wyjściu ze szpitala sytuacja pacjenta często nie przedstawia się pomyślnie. Człowiek po zawale niejednokrotnie staje przed koniecznością zmiany całego planu życiowego, przy przekonaniu, że jego dotychczasowe sposoby radzenia sobie z sytuacjami trudnymi okazały się niewystarczające. Zmiany mogą dotyczyć zarówno pracy zawodowej pacjenta, jak też życia rodzinnego czy statusu społecznego. Część chorych musi zmienić pracę lub przejść na rentę, wskutek czego zmieni się ich pozycja w rodzinie i sytuacja finansowa.

Występujące  w tej sytuacji niepokój i depresja mogą wynikać z realnego poczucia zagrożenia, ograniczenia możliwości i utraty kontroli nad własną przyszłością. Z badań wynika, że 20-30% pacjentów wykazuje kliniczny poziom niepokoju i depresji nawet po kilka lat po pobycie w szpitalu. Inne badania wykazują, że klinicznie znaczące objawy depresji zgłasza 40-65% pacjentów po zawale mięśnia sercowego, zaś poważną depresję można stwierdzić u 15-25%. Co więcej – jeżeli zaburzenia nastroju nie ustąpią w ciągu pierwszych trzech miesięcy jest prawdopodobne, że będą utrzymywać się również po upływie roku.

Zaskakujące jest, iż podobne reakcje (niepokój i obniżenie nastroju) stwierdzono również u pacjentów po wszczepieniu pomostów aortalno – wieńcowych, która ta operacja ma w założeniu poprawić jakość życia.

Problemy psychologiczne występujące po zawałach i operacjach naczyń wieńcowych, wywierają poważny wpływ na proces zdrowienia. U 1/3 badanych pacjentów brak satysfakcji z medycznej ingerencji wszczepienia pomostów aortalno – wieńcowych jest powiązana z zaburzeniami psychicznymi. Pacjenci zgłaszają wysoki poziom niepokoju, depresji i braku satysfakcji z życia, nie powracają do pracy, zgłaszają więcej skarg na fizyczne objawy jak: ból, męczliwość, trudności z oddychaniem, a także mają mniej optymistyczne postawy odnośnie powrotu do zdrowia. Poziom depresyjności ma wpływ na postawy prowadzące do zdrowia, takie jak zażywanie leków, zmiany w sposobie odżywiania, radzenie sobie ze stresem, wprowadzanie ćwiczeń fizycznych i rzucanie palenia.

Pacjenci po zawałach i po operacjach wszczepienia pomostów aortalno – wieńcowych cierpią również często na zespół stresu pourazowego. Według takich badaczy jak Catter objawy zdradza 10-31% zawałowców, co łączy się z trudnościami adaptacyjnymi i ma wpływ na nawroty choroby, a także na powstanie patologicznych mechanizmów obronnych. Horowitz, który pierwszy opisał zespół stresu pourazowego twierdzi, że rozpoznanie zagrażającej życiu choroby należy rozpatrywać w kategoriach kryzysu, tzn. takiej sytuacji stresowej, której wymagania przekraczają zwyczajowe sposoby radzenia sobie ze stresem stosowane przez człowieka w życiu codziennym. W tych okolicznościach oprócz zaburzenia stanu równowagi fizycznej – osoba doświadcza stanu zaburzenia równowagi psychicznej i społecznej.

Horowitz sugeruje, że reakcja w sytuacji kryzysowej przebiega stadialnie. Zakłada on, że nowa informacja docierająca do jednostki musi być przetworzona  w taki sposób, by pasowała do stworzonego przez jednostkę obrazu rzeczywistości (albo obraz rzeczywistości zmienia się zgodnie z napływającymi informacjami). Ponieważ sytuacje kryzysowe niosą ze sobą  dużą ilość informacji, z których większość nie jest zgodna z zespołem przekonań jednostki i jej obrazem świata (schematami poznawczymi), następuje przeładowanie informacyjne, które powoduje ,,zamknięcie” systemu wobec napływających informacji i w konsekwencji uruchamia mechanizm zaprzeczenia jako sposób radzenia sobie w trudnej sytuacji. ,,Nieprzetworzony materiał” pozostaje jednak aktywny i może wdzierać się do świadomości w postaci intruzyjnych myśli lub koszmarów sennych. Skłaniają one jednostkę do  stawienia czoła sytuacji i dalszego ,,przetwarzania” informacji , dopóki nie staną się one ponownie zbyt trudne lub zagrażające, co uruchamia na nowo mechanizm zaprzeczania. Horowitz nazywa ten okres ,,stadium oscylacji”, ponieważ jednostka przechodzi od zaprzeczenia do powolnego oswajania się z treścią informacji i ponownego zaprzeczania.

W ten sposób zagrażające informacje docierają do świadomości w małych porcjach i mogą być stopniowo włączone w obraz rzeczywistości jednostki. Czasami dochodzi jednak do zatrzymania w tej fazie, czego wynikiem jest zaburzenie po stresie traumatycznym. Badania wykazały, że u pacjentów cierpiących na ten rodzaj zaburzeń występuje wzmożona podatność na choroby. Mają oni również trudności z przestrzeganiem zaleceń lekarskich. Większość z nich rozwija wówczas strategie radzenia sobie, które są niekorzystne w dalszej perspektywie.

Zgodnie z teorią Horowitza nie wszyscy pacjenci są w stanie wypracować nowe sposoby funkcjonowania, część z nic zatrzymuje się we wcześniejszych stadiach (np. oscylacji pomiędzy zaprzeczaniem a docieraniem informacji) i wtedy konieczna jest pomoc psychologiczna. Chroniczna choroba wymaga adaptacji do nowego sposobu funkcjonowania oraz radzenia sobie ze stresorami wynikającymi ze specyfiki choroby.

Warto zadać pytanie czy interwencja psychologiczna dotychczas stosowana zazwyczaj 6 tyg. do 3 m-cy po wyjściu ze szpitala, nie powinna nieć charakteru oddziaływań kryzysowych, to znaczy, odbywać się jak najszybciej po traumatycznym wydarzeniu.

Zastosowanie technik relaksacyjnych w połączeniu ze sterowanymi wyobrażeniami

Dr psychologii i hipnoterapeuta Anna Trzcieniecka – Green przeprowadziła badania pilotażowe, których celem było stworzenie programu psychologicznych interwencji (działania technik relaksacyjnych), przyspieszającego poprawę stanu emocjonalnego pacjentów we wczesnym okresie po przebytym zawale serca. Badania przeprowadzono wśród 43 pacjentów – 14 kobiet i 29 mężczyzn w II Klinice Kardiologii ŚAM w Katowicach oraz III Kliniki ŚAM w Zabrzu. W trzeciej dobie hospitalizacji użyto trzykrotnie w ciągu dnia aż do wypisu ze szpitala technik relaksacyjnych w połączeniu ze sterowanymi wyobrażeniami.

U osób badanych zaobserwowano redukcję powyżej 50% subiektywnie ocenianego napięcia psychofizycznego wobec stanu wyjściowego (przed interwencją). Nastąpiło istotne obniżenie: lęku, depresji, poczucia niepewności, bezradności, złości, rozczarowania, przygnębienia oraz zwiększenie: poczucia satysfakcji, ulgi i wewnętrznej motywacji. W wyniku analizy Kwestionariusza Stanu Emocjonalnego stwierdzono również redukcję poczucia zagrożenia i straty, wraz ze zwiększonym postrzeganiem sytuacji w kategoriach korzyści.

Hipnoza

Interwencja terapeutyczna oparta na specjalnych technikach relaksacyjnych, wizualizacjach i wyobrażeniach sterowanych w hipnozie może przynieść wiele korzyści, między innymi obniżyć nasilenie napięcia psychofizycznego, w tym emocji utrudniających proces zdrowienia w chorobach oraz wzmocnić i utrzymać postawę wspierającą powrót do zdrowia poprzez pracę z wolą życia i motywacją do wyzdrowienia.

Program obejmuje od 5 – 8 sesji hipnozy.

Źródło: Dr Anna Trzcieniecka – Green ,,Wczesna interwencja psychologiczna w chorobie niedokrwiennej serca i jej terapeutyczne znaczenie”

Zapraszam na sesje hipnoterapii  – Jolanta Drobek